De kantoortuin als schoolplein: zo praat je met in plaats van over elkaar

Op het schoolplein vinden we het pijnlijk: een kind waar achter de rug om over wordt gefluisterd door klasgenootjes. Gelukkig gedragen we ons als we ouder worden een stuk volwassener. Toch? In de praktijk vertoont de kantoortuin de nodige overeenkomsten met het schoolplein. Ook hier wordt vaak over in plaats van met elkaar gepraat. Hoe schadelijk is dat eigenlijk? En hoe doorbreek je een cultuur waarin dit soort gedrag geaccepteerd lijkt?   

Verdeeldheid in plaats van verbinding 

We hebben allemaal een mening over anderen. Daar ontkom je niet aan; het wordt gevoed door gesprekken. De vraag is: spreken we die mening ook uit naar elkaar, of ontstaat een cultuur waarin mensen vooral over elkaar praten? Voor je het weet staan we achter elkaars rug om te fluisteren. Net als op dat schoolplein. In plaats van verbinding ontstaat dan verdeeldheid.   

Praten over elkaar: de subtiele uitingsvormen 

Praten over elkaar is niet altijd even duidelijk waarneembaar. Natuurlijk duidt roddelen en iemand buitensluiten erop. Maar het kan ook subtieler zijn. Rollende ogen tijdens een overleg, oogcontact zoeken met elkaar als iemand anders aan het woord is. Of de zogenoemde ‘lip service’: tijdens een overleg knikt iedereen van ja tegen de manager en krijgt die weinig reactie. Maar een uur later bij de koffieautomaat gaat het in kleine groepjes ‘los’ over diezelfde manager. Het zijn allemaal signalen dat je te maken hebt met een cultuur waarin over in plaats van met elkaar wordt gepraat.  

De oorzaak dat we over elkaar gaan praten 

We zoeken onbewust bondgenoten om ons sterker te voelen, zeker als we ons onveilig voelen. De groep moet bescherming bieden, en een gezamenlijke vijand verbindt ook nog eens. Je voelt je dus individueel veiliger in een groep. Dat is misschien effectief als je in een open veld loopt en omsingeld wordt door een groep wolven. Maar niet perse in de kantoortuin waar je omringd bent met collega’s.   

Angst als basis

Een gebrek aan veiligheid en een groep om onderdeel van te zijn leidt tot angst. En die angst triggert weer allerlei gedrag waar je op de werkvloer niet zo veel aan hebt. Praten over anderen, zelf geen verantwoordelijkheid nemen en de schuld bij anderen leggen zijn hier voorbeelden van. Dit soort gedrag is altijd een uiting van een gevoel van onveiligheid of niet gezien worden. 

Doorbreek het patroon: 5 tips 

De onderliggende oorzaken raken aan fundamentele angsten. Toch kun je vandaag al beginnen om het patroon van praten over elkaar te doorbreken. 

Het is misschien geen leuke constatering. Wel is het cruciaal de angst de ruimte te geven en dus niet de kop in te drukken. Het vraagt structurele aandacht in de vorm van voorbeeldgedrag, betrouwbaarheid en transparantie. Duidelijke structuur en kaders helpen ook. 

Hiermee sluit je aan bij de basisbehoefte van mensen om ergens bij te horen. Een gezamenlijk doel kan een gamechanger zijn als je een cultuuromslag wilt bereiken. Helemaal mooi is het als je erin slaagt mensen vanuit hun eigen talent aan dat doel te laten werken. Managers die vertrouwen geven, scheppen een heel andere dynamiek.  

Dit is misschien wel het meest spannende, en ook het meest fundamentele punt. Uitspreken en afspreken zijn nodig om elkaar ergens op aan te kunnen spreken. Begin met mensen laten uitspreken wat ze vervelend vinden en waar ze tegenaan lopen. Dat vraagt om een stevige procesbegeleider, liefst van buiten de groep of organisatie. Als manager ben je zelf immers onderdeel van het patroon.   

Is iedereen aan het woord geweest? Dan maak je samen afspraken over hoe jullie wel met elkaar willen omgaan. Bijvoorbeeld door niet over een ander te spreken als je het idee hebt dat diegene zich ongemakkelijk zou voelen als hij erbij stond. Dit is een kwetsbaarheidscheck. Gebeurt het toch, dan kun je elkaar aanspreken omdat je duidelijke afspraken hebt gemaakt.  

In het dagelijks gedrag op de werkvloer helpt het om uit de dynamiek te stappen. Daarmee neem je zelf regie op de oplossing en ben je geen slachtoffer meer van ‘de cultuur’. Roddelen mensen? Geef het geen positieve aandacht. Praat niet over andere mensen maar met hen. En als anderen het wel doen, vraag dan eens of ze hun standpunt al met de persoon zelf hebben besproken. En helemaal fijn is het als je elkaar ook vertelt wat je wel goed vindt. Die positieve feedback maakt het steeds veiliger om dingen te delen. 

Je hoeft niet elke dag zware, constructieve gesprekken te voeren. Juist humor en ontspanning zijn een goed smeermiddel om de angstcultuur en groepsvorming te doorbreken. Samen lachen en vertellen over situaties is een goede manier om de stresslevels en hartslag omlaag te brengen. Dat geldt ook voor gezamenlijke inspanning. 

Maak van je kantoortuin geen schoolplein 

Een volwassen, gezonde organisatie bestaat uit mensen die met in plaats van over elkaar praten. Wil je hier meer over leren? Wij begeleiden teamsessies rondom uitspreken, afspreken en aanspreken. Bekijk ook onze training over ‘Een positieve aanspreekcultuur’.